Giang Tô, với tên gọi tắt là “Tô”, được đặt theo hai chữ đầu của Giang Ninh và Tô Châu, là một tỉnh nằm ở trung bộ vùng duyên hải Trung Quốc, thuộc hạ lưu sông Trường Giang và sông Hoài. Phía đông giáp biển Hoàng Hải, phía bắc tiếp giáp Sơn Đông, phía tây nối liền An Huy, phía đông nam giáp Thượng Hải và Chiết Giang, trải dài từ vĩ độ 30°45′ đến 35°08′ Bắc và kinh độ 116°21′ đến 121°56′ Đông. Sông Trường Giang chảy ngang qua từ đông sang tây, trong khi Đại Vận Hà xuyên suốt từ bắc xuống nam. Với diện tích đất liền 107.200 km², trong đó diện tích mặt nước chiếm 16,9%, Giang Tô sở hữu địa hình xen kẽ giữa núi đồi và đồng bằng, hệ thống sông hồ chằng chịt, khí hậu ôn hòa, đất đai màu mỡ, sản vật phong phú, từ lâu đã được mệnh danh là “vùng đất của cá và gạo”.
Lịch sử lâu đời và văn hóa rực rỡ
Lịch sử Giang Tô có thể truy nguyên từ 350.000 năm trước, khi hóa thạch người đứng thẳng ở núi Thang Sơn, Nam Kinh được phát hiện. Khoảng 6.000-7.000 năm trước, khu vực hai bờ sông Trường Giang bước vào thời kỳ hưng thịnh của thời đại đồ đá mới. Di chỉ Thảo Hài Sơn hé lộ cánh đồng lúa nước thuộc văn hóa Mã Gia Bang từ 6.000 năm trước – cánh đồng cổ nhất có hệ thống thủy lợi được phát hiện tại Trung Quốc. Các mảnh vải hóa than từ tầng văn hóa này cũng là bằng chứng thực vật cổ nhất về nghề dệt của quốc gia. Cuối thời Thương, anh em Thái Bá và Trọng Ung di cư đến Giang Nam, lập nên nước Câu Ngô. Đến thời Xuân Thu, kỹ thuật luyện và rèn đồng của nước Ngô nổi tiếng gần xa. Cuối thời Tần, Hạng Vũ và Lưu Bang khởi binh chống Tần; sau khi thống nhất thiên hạ, Lưu Bang lập nhà Hán, phong cháu mình là Lưu Tị làm Ngô Vương, định đô ở Quảng Lăng (nay là Dương Châu). Thời Đông Ngô, Đông Tấn và Nam triều (Tống, Tề, Lương, Trần), Nam Kinh lần lượt trở thành kinh đô, đưa Giang Tô thành trung tâm chính trị, kinh tế và văn hóa của miền Nam Trung Quốc.
Thời kỳ nhà Tùy và nhà Đường, việc khai thông Đại Vận Hà giúp nhiều thị trấn Giang Tô phát triển nhờ giao thương đường sông, đặc biệt là Dương Châu – trung tâm giao thông, kinh tế và văn hóa Bắc-Nam, được ví như “Dương Nhất, Ích Nhị”. Sau loạn An Sử thời Đường, kinh tế cả nước dịch chuyển về phía nam, Giang Tô trở thành vùng đất trọng yếu với câu nói “đại kế quân quốc, dựa vào Giang Hoài”. Thời Tống, khu vực này là vựa lúa nổi tiếng toàn quốc. Đến thời Nguyên, lưu vực hồ Thái Hồ trở thành trung tâm trồng bông và dệt vải. Nhà Minh chọn Nam Kinh làm kinh đô, nâng tầm thành phố này thành trung tâm chính trị và văn hóa quốc gia, cùng với Tô Châu và Hàng Châu của Chiết Giang hợp thành ba trung tâm dệt lụa lớn nhất cả nước. Thời nhà Thanh, Giang Tô dẫn đầu về sản lượng lương thực và muối, Dương Châu trở thành trung tâm phân phối muối Hoài, còn Vô Tích là một trong bốn chợ gạo lớn nhất nước. Gần đại, các ngành công nghiệp hiện đại như Cục pháo Tô Châu, Cục chế tạo Kim Lăng phát triển, đồng thời xuất hiện các tập đoàn công nghiệp dân tộc như Đại Sinh Nam Thông, nhà họ Vinh ở Vô Tích cùng những doanh nhân tiêu biểu như Trương Tiễn và anh em nhà Vinh. Năm 1912, Tôn Trung Sơn nhậm chức Tổng thống lâm thời tại Nam Kinh, thành lập Trung Hoa Dân Quốc. Năm 1927, Quốc dân chính phủ định đô tại đây. Trong kháng chiến chống Nhật và nội chiến giải phóng, người dân Giang Tô đã có những đóng góp to lớn cho độc lập dân tộc và giải phóng nhân dân. Ngày 23/4/1949, Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc chiếm Nam Kinh, đánh dấu thắng lợi quyết định của cách mạng Trung Quốc.
Phát triển kinh tế và xã hội hiện đại
Sau khi nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa thành lập, Giang Tô đạt được những bước tiến vượt bậc về kinh tế và xã hội, xây dựng hệ thống công nghiệp và kinh tế quốc dân hoàn chỉnh. Sau Đại hội lần thứ 11 khóa 3 của Đảng Cộng sản Trung Quốc, tỉnh trải qua các giai đoạn phát triển như sự trỗi dậy của doanh nghiệp hương trấn, bùng nổ kinh tế hướng ngoại và thúc đẩy đổi mới sáng tạo. Đến cuối thế kỷ 20, Giang Tô cơ bản đạt mức sống khá giả, một số khu vực phía nam tỉnh tiên phong khám phá hiện đại hóa. Từ Đại hội 18, Giang Tô kiên định theo tư tưởng Tập Cận Bình, đặt mục tiêu “đi đầu và làm gương trong hiện đại hóa kiểu Trung Quốc”, nỗ lực viết nên chương mới cho một Giang Tô “mạnh, giàu, đẹp, cao”. Năm 2023, tổng sản lượng kinh tế khu vực đạt 12,82 nghìn tỷ nhân dân tệ, tăng 5,8%; số thành phố có GDP trên 1 nghìn tỷ tăng lên 5. Thu nhập bình quân đầu người của cư dân thành thị và nông thôn lần lượt đạt 63.200 tệ và 30.500 tệ, tỷ lệ chênh lệch thu nhập giảm còn 2,07:1. Công cuộc xây dựng văn minh sinh thái và bảo vệ môi trường đạt bước ngoặt, mang đến một “Giang Tô tươi đẹp” hữu hình và gần gũi. Chỉ số văn minh xã hội toàn tỉnh duy trì trên 90.
Di sản văn hóa phong phú
Giang Tô từ lâu là cái nôi văn hóa rực rỡ với nền tảng nhân văn sâu sắc, nơi giao thoa của văn hóa Sở Hán, Ngô, Kim Lăng và Hoài Dương. Những nhân vật như Ngôn Yển – “Phu tử phương Nam”, Mai Thừa – tổ phụ thể phú thời Hán, Cố Khải Chi – “họa tuyệt” thời Đông Tấn, và Trương Húc – “thảo thánh” thời Đường – đều để lại dấu ấn lớn trong lịch sử văn hóa Trung Quốc. Các tuyệt phẩm như mộ Hán, tượng binh mã Hán, tranh khắc đá Hán, các tác phẩm kinh điển như Thủy Hử, Tây Du Ký, Hồng Lâu Mộng, âm nhạc dân gian “Giang Nam ti trúc”, “tổ của trăm vở kịch” – Côn khúc, kỹ thuật xây dựng truyền thống Tương Sơn Tô Châu, gấm vân Nam Kinh, sơn mài Dương Châu, và tử sa Nghi Hưng đều là những di sản văn hóa nổi tiếng thế giới. Tính đến cuối năm 2023, Giang Tô có hơn 20.000 di tích bất động sản, hơn 1,07 triệu hiện vật di động trong các bảo tàng, 3 di sản văn hóa thế giới, 1 di sản thiên nhiên thế giới, 251 đơn vị bảo vệ di tích trọng điểm quốc gia, 13 thành phố lịch sử văn hóa quốc gia, 31 thị trấn và 12 làng lịch sử văn hóa quốc gia, 355 bảo tàng (trong đó 70 bảo tàng cấp quốc gia), 11 dự án trong danh sách di sản phi vật thể của UNESCO, 162 dự án phi vật thể cấp quốc gia, 178 người thừa kế phi vật thể cấp quốc gia, và 12 khu thí điểm bảo vệ sinh thái văn hóa cấp tỉnh.
Kết luận
Giang Tô không chỉ là vùng đất trù phú với lịch sử lâu đời và kinh tế phát triển mạnh mẽ, mà còn là nơi lưu giữ di sản văn hóa phong phú và đa dạng. Từ những dấu tích cổ xưa đến sự phồn vinh hiện đại, tỉnh này là biểu tượng của sự giao thoa giữa quá khứ và tương lai, xứng đáng với danh hiệu “vùng đất cá và gạo” của Trung Quốc. Dù là để khám phá lịch sử, thưởng thức văn hóa hay tìm kiếm cơ hội phát triển, Giang Tô đều là điểm đến không thể bỏ qua.